خرید اقساطی خودرو یکی از روش‌های متداول برای مالکیت خودرو است؛ با این‌حال نحوه گرفتن سند مالکیت به عنوان یکی از مشکلات بزرگ در این روش خرید ماشین شناخته می‌شود. بسیاری از خریداران نگرانند که آیا در خرید قسطی، سند خودرو به نام آنان صادر می‌شود یا خیر؟ این نگرانی به‌ویژه زمانی پررنگ‌تر می‌شود که خرید از شرکت‌های لیزینگ یا نمایشگاه‌های خودرو باشد؛ این شرکت‌ها شرایط خاص خود برای انتقال سند وسیله نقلیه قسطی را دارند. در این مقاله به بررسی دقیق روند انتقال سند خودرو قسطی و نکات مهم برای عقد قرارداد می‌پردازیم. اگر شما نیز قصد خرید و مالکیت ماشین اقساطی را دارید، مطالعه این مطلب را از دست ندهید.
سند خودرو در خرید قسطی؛ به نام چه کسی زده می‌شود؟
انتقال مالکیت خودرو بر‌اساس روش خرید (قسطی، کارکرده و صفر) متفاوت است. روش انتقال سند اتومبیل قسطی وابسته به نوع قرارداد و نهاد فروشنده خواهد بود. در بسیاری از معاملات اقساطی که از طریق شرکت‌های لیزینگ یا برخی نمایشگاه‌ها انجام می‌شود، سند خودرو تا زمان پرداخت کامل اقساط در رهن فروشنده یا شرکت تأمین‌کننده مالی باقی می‌ماند و به‌طور رسمی به نام خریدار زده نمی‌شود. در چنین حالتی، سند به‌صورت «فک رهن نشده» به‌نام خریدار صادر خواهد شد. این روند تضمینی برای فروشنده به شمار می‌رود که در صورت پرداخت نشدن اقساط، بتواند خودرو را پس بگیرد.
علاوه‌بر روش گفته شده، برخی فروشندگان، سند خودرو قسطی را به‌شرط چک‌های ضمانت و پیش‌پرداخت کافی، بلافاصله به نام خریدار می‌زنند؛ بااین‌حال در متن سند یا قرارداد قید می‌شود که خودرو در رهن است. در‌نتیجه، خریداران باید پیش از امضای قرارداد، دقیقا بدانند که سند در چه زمانی، با چه شرایطی و به نام چه کسی منتقل خواهد شد تا در آینده با مشکلات حقوقی مواجه نشوند.
انواع روش‌های خرید قسطی خودرو
انتقال سند خودرو اقساطی بر‌اساس شرایط فروشنده، متفاوت است. روش‌های خرید ماشین قسطی به شرح زیر است تا بدانیم چه روش‌هایی برای سند زدن خودرو وجود دارد.
- خرید ماشین از شرکت‌های لیزینگ معتبر
- خرید اقساطی از نمایشگاه‌های خودرو یا فروشندگان شخصی
- خرید از خودروسازان داخلی مانند ایران‌خودرو و سایپا
برای انتخاب روش‌های گفته شده باید شرایط، سود تسهیلات، نحوه انتقال مالکیت قانونی خودروی اقساطی و میزان اعتبار فروشنده یا نهاد تأمین‌کننده را بررسی کنید. در ادامه روش‌های خرید و دریافت سند خودرو قسطی را کامل‌تر و با توضیح جزئیات بررسی می‌کنیم.
خرید اقساطی از نمایندگی‌های رسمی
شرکت خودروسازی مدیران خودرو، خودروهایی که فروش کمتری دارند را با شرایط اقساطی عرضه می‌کند. این روش فروش اقساطی ماشین به‌صورت محدود و در بازه‌های زمانی خاص، انجام می‌شود. در این روش، خریدار باید پیش‌پرداختی حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد ارزش خودرو را واریز کرده و باقیمانده را در اقساط ۱۲ تا ۶۰ ماهه پرداخت کند. چک ضمانت، گواهی کسر از حقوق یا ضامن رسمی برای اطمینان از وصول اقساط خودرو، نیاز است. سند خودرو اغلب در رهن شرکت باقی می‌ماند تا اقساط به‌طور کامل پرداخت شود.
توجه داشته باشید که فقط مدل‌های خاص یا خودروهایی با تقاضای پایین در مدیران خودرو مشمول فروش اقساطی می‌شوند. همچنین خریدار باید برای تحویل خودرو و دریافت سند وسیله نقلیه قسطی در صف انتظار قرار گیرد.
خرید از طریق لیزینگ‌ها
شرکت‌های لیزینگ خودرو، بخشی از مبلغ ماشین را به‌صورت پیش‌پرداخت (معمولا بین ۳۰ تا ۴۰ درصد) دریافت می‌کنند. خریدار باید مابقی قیمت ماشین را در اقساط ماهیانه (معمولا تا ۳۶ ماه) برای دریافت سند خودرو قسطی، بپردازد. شرکت لیزینگ پس از بررسی اعتبار مالی خریدار (بر‌اساس چک، گواهی درآمد یا ضامن معتبر)، قرارداد اجاره به شرط تملیک را تنظیم می‌کند. خودرو در ابتدا به‌نام شرکت لیزینگ است و پس از پرداخت آخرین قسط، سند به‌نام خریدار منتقل و فک رهن می‌شود.
نرخ سود دریافتی در خرید اقساطی خودرو از شرکت‌های لیزینگ، بالا است. اگر قصد خرید ماشین لیزینگی را دارید، حتما با لیزینگ‌های دارای مجوز رسمی، معامله کنید تا امکان پیگیری حقوقی فراهم باشد.
خرید اقساطی از بازار آزاد
انتقال سند اتومبیل قسطی در خرید از بازار آزاد، در رهن فروشنده باقی می‌ماند تا کلیه اقساط پرداخت شود؛ در بسیاری از موارد، فقط یک قول‌نامه دستی یا قرارداد غیررسمی به‌عنوان مدرک تعهد و سند خودرو قسطی، امضا می‌شود. این شیوه بیشترین انعطاف برای پرداخت قیمت خودرو را دارد؛ زیرا شرایط اقساط، مبلغ پیش‌پرداخت، تعداد چک‌ها و نرخ سود بر‌اساس توافق طرفین، تعیین می‌شود.
ریسک اصلی در خرید ماشین از بازار آزاد، نبود نظارت حقوقی یا بانکی بر فرایند معامله است. ازاین‌رو توصیه می‌شود در این معاملات از قراردادهای رسمی محضری استفاده کنید. در این قراردادها به‌طور واضح مشخصات دقیق خودرو، جدول اقساط، نحوه انتقال سند و بندهای مربوط به فسخ یا جریمه‌ها را به دقت درج کنید. این روش به‌ویژه برای خرید خودروهای گران‌قیمت یا خریداران فاقد تجربه در معاملات حقوقی، توصیه نمی‌شود.
تفاوت سند آزاد و سند در رهن چیست؟
سند آزاد به سندی اطلاق می‌شود که مالکیت خودرو به‌صورت کامل و بدون هیچ‌گونه قید و شرط حقوقی یا مالی به نام خریدار ثبت شده باشد. در این حالت خریدار، سند مالک رسمی و قانونی خودرو را دارد و می‌تواند بدون محدودیت، خودرو را معامله کند. سند آزاد یعنی خودرو هیچ بدهی یا تعهد مالی (مانند اقساط معوقه یا وثیقه بانکی) ندارد؛ همچنین انتقال مالکیت آن در دفاتر رسمی بدون نیاز به کسب اجازه از شخص یا نهاد ثالث انجام می‌شود. داشتن سند آزاد، هم از نظر حقوقی و هم از نظر ارزش بازار، اعتبار بیشتری برای خریدار یا فروشنده به همراه دارد.
سند در رهن یعنی خودرو به‌عنوان وثیقه در اختیار یک نهاد ثالث (مانند شرکت لیزینگ، بانک یا فروشنده خودرو) قرار گرفته است. حتی اگر سند خودرو قسطی به نام خریدار ثبت شده باشد، حق نقل‌وانتقال قانونی آن تا زمان فک رهن، وجود ندارد. معمولا در خریدهای اقساطی، سند تا پایان پرداخت اقساط در رهن باقی می‌ماند تا از نظر حقوقی فروشنده یا تأمین‌کننده مالی مطمئن باشد که خریدار به تعهدات خود پایبند است. فک رهن نیز فرآیندی قانونی است که باید در دفاتر اسناد رسمی ثبت شود.
نکات حقوقی و مهم در زمان عقد قرارداد خرید قسطی خودرو
خریدار باید به شرایط مالی و اقساطی قرارداد در خرید خودرو به‌صورت قسطی، توجه داشته باشد. همچنین ابعاد حقوقی قرارداد برای انتقال سند خودرو قسطی را بررسی و کنترل کند. در ادامه، مهم‌ترین نکات حقوقی برای عقد قرارداد خرید اقساطی خودرو را بررسی می‌کنیم.
- بررسی اعتبار فروشنده یا شرکت لیزینگ ( مجوز رسمی، ثبت شده و شناخته‌شده داشته باشد)
- ثبت کلیه شروط مالی، مبلغ پیش‌پرداخت، تعداد و مبلغ اقساط در قرارداد
- مشخص‌بودن وضعیت سند؛ آزاد یا در رهن، و ذکر شرایط فک رهن
- الزام به دریافت رسید رسمی برای هر پرداخت (پیش‌پرداخت یا قسط)
- تعیین دقیق شرایط فسخ قرارداد از سوی هر طرف و جریمه‌های آن
- ذکر وضعیت بیمه بدنه و شخص ثالث در دوره اقساط
- تعیین دقیق زمان تحویل خودرو و وضعیت فنی آن در زمان تحویل
- درج شماره شاسی، شماره موتور، رنگ، مدل و سایر مشخصات خودرو در قرارداد
- الزام به ثبت قرارداد در دفترخانه اسناد رسمی، به‌ویژه برای مبالغ بالا
- وجود شهود یا ضامن رسمی در صورت الزام فروشنده برای تضمین پرداخت اقساط
- اخذ رضایت‌نامه کتبی از شرکت یا فروشنده پس از اتمام اقساط جهت فک رهن و انتقال کامل سند
بی‌توجهی به جزئیات قرارداد منجر به بروز اختلافات، تضییع حقوق مالکانه یا حتی از دست رفتن خودرو در آینده می‌شود.
وضعیت مالکیت در دوره بازپرداخت اقساط
در دوره‌ای که خریدار در حال پرداخت اقساط خودرو است، وضعیت مالکیت وابسته به نوع قرارداد منعقدشده خواهد بود. در اکثر موارد، خودرو به‌صورت رسمی در رهن فروشنده، شرکت لیزینگ یا مؤسسه تأمین مالی باقی می‌ماند؛ گرچه ممکن است سند به نام خریدار و با قید «در رهن»، صادر شود. به‌عبارت دیگر، خریدار تا پایان بازپرداخت، «مالک قانونی مشروط» خودرو محسوب می‌شود و حق واگذاری، فروش یا تغییر کاربری خودرو را ندارد.
شرایط انتقال سند پس از پایان اقساط
پس از پرداخت آخرین قسط، خریدار حق دارد درخواست فک رهن و انتقال کامل سند خودرو قسطی به نام خود را داشته باشد. شرایط انتقال سند پس از پایان اقساط به شرح زیر است.
- انتقال سند پس از پایان اقساط نیازمند دریافت نامه رسمی تسویه‌حساب از فروشنده یا شرکت لیزینگ خواهد بود. در این نامه تأیید می‌شود کلیه تعهدات مالی خریدار انجام شده است.
- نامه تسویه مالی همراه با مدارک شناسایی به دفترخانه اسناد رسمی ارائه خواهد شد؛ به‌این‌ترتیب سند خودرو از رهن خارج و به نام خریدار به‌صورت کامل و آزاد ثبت شود.
- در مواردی که سند و مالکیت ماشین اقساطی از ابتدا به نام شرکت باقیمانده، ابتدا انتقال اولیه انجام می‌شود و سپس فک رهن انجام می‌شود.
دقت در این مراحل ضروری است؛ زیرا برخی فروشندگان در تحویل سند یا فک رهن تعلل می‌کنند یا هزینه‌های اضافی درخواست می‌کنند.
روش‌های تضمین حقوق خریدار در معاملات قسطی
برای تضمین خرید خودرو و جلوگیری از ایجاد مشکل در دریافت سند وسیله نقلیه قسطی، به نکات زیر توجه داشته باشید.
- برای کاهش ریسک و تضمین حقوق خریدار در معاملات قسطی، بای قرارداد را در دفاتر اسناد رسمی یا نزد مشاور حقوقی، ثبت کنید.
- در این قرارداد باید کلیه جزئیات شامل مبلغ، اقساط، زمان تحویل، شرایط فک رهن، بیمه و وضعیت سند را مشخص کرده باشید.
- همچنین اخذ چک یا سفته بابت ضمانت فروشنده (در صورت نیاز) و الزام فروشنده به ارائه رسید رسمی برای هر پرداخت، نیز از مشکلات احتمالی جلوگیری می‌کند.
درآخر پیشنهاد می‌کنیم هنگام عقد قرارداد حتما از شاهد استفاده کنید و قرارداد را در دفاتر رسمی ثبت کنید.
ریسک‌های معاملات در خرید قسطی خودرو
مالکیت ماشین اقساطی ریسک‌های مختلفی دارد که در ادامه بررسی می‌کنیم.
- انتقال ندادن سند پس از پرداخت اقساط
- دریافت خودرو معیوب یا دارای بدهی
- ثبت رهن بدون اطلاع خریدار
- سوءاستفاده از چک‌های ضمانت
- بالا بودن نرخ سود یا جریمه دیرکرد مخفی در قراردادها
این موارد مثل بالا بودن نرخ جریمه دیرکرد، در برخی موارد هزینه واقعی خرید را به‌شدت افزایش می‌دهد. حتما پیش پیش از هر اقدامی برای خرید خودرو قسطی، از مشاوره حقوقی استفاده کنید.
نتیجه‌گیری
خرید خودرو به‌صورت قسطی راهکاری مناسب برای خریدارانی است که امکان پرداخت نقدی را ندارند؛ بااین‌حال این نوع معامله فقط زمانی موفق و ایمن خواهد بود که با آگاهی کامل از وضعیت سند خودرو قسطی، مراحل قانونی، ریسک‌های پنهان و الزامات قراردادی انجام شود.
خریدار خودرو قسطی باید با دقت، فروشنده یا شرکت تأمین‌کننده را ارزیابی و قرارداد را با مشاوره حقوقی تنظیم کند. همچنین برای اطمینان از انتقال سند اتومبیل قسطی حتما از کلیه مدارک و ضمانت‌ها برای حفظ حقوق خود استفاده کنید. با رعایت این نکات، می‌توان از مزایای خرید اقساطی بهره‌مند شد و در‌عین‌حال، از بروز مشکلات حقوقی و مالی در آینده پیشگیری کرد. اگر سوالی در زمینه مالکیت قانونی خودروی اقساطی دارید، در قسمت کامنت‌ها بپرسید تا در سریع‌ترین زمان ممکن، پاسخگوی شما باشیم.
پرسش های پرتکرار
آیا سند خودرو در خرید قسطی بلافاصله به نام خریدار زده می‌شود؟
خیر، معمولا سند یا در رهن باقی می‌ماند یا تا پایان اقساط، به نام شرکت فروشنده ثبت می‌شود.
آیا می‌توان خودرو قسطی را قبل از پایان اقساط فروخت؟
فقط در‌صورتی‌که سند آزاد شده باشد یا فروشنده با انتقال قرارداد به شخص ثالث موافقت کند.
بعد از پرداخت اقساط، چطور سند را آزاد کنیم؟
با دریافت نامه تسویه‌حساب از فروشنده یا لیزینگ و مراجعه به دفترخانه برای فک رهن و انتقال رسمی سند.
